Tuesday, October 19, 2021

ඩූම්ස් ඩේ කතා

තාක්ශණයේ දියුණුව, නව ඛනිජ හා ලෝහ සකසන ක්‍රමවේද සොයගැනීම, නව උපකරණ සැකසීම, නව යුද උපක්රම දියුනු වීම ආදිය එක්ක ලෝකය නව තාක්ශණික යුගයකට ගමන් කරනව. ඒ සමගම ඒ නව ඛනිජ හා ලෝහ මත ධ්නය ඒකරාශි වෙනව. ධන කුවේරයින් බිහි වෙනව. අතිරික්ත ධනය මත තාක්ශණ වේදින් බිහි වෙනවා, තාක්ශණ ධන කුවේරයින් හැදෙනවා. මේ මිනිසුන් අතර හුවමාරු වෙළදාම් එක්ක වාණිජ මැද පන්තියක් හැදෙනව, උන් ආර්තිකය හසුරුවන්න සක්‍රියව දායක වෙනව. සාපේක්ශව නිදහස් ආර්තිකයක්. ඒ කිව්වෙ ධනය හිමි අය ඒව ආයෝජනය කරමින් තවත් ධනය රැස් කරන්න කරගෙන යන දේශසීමා ඉක්මවන තනි ආර්තිකයක්.

ඒ මත ස්මාජයේම ජීවන තත්වය ඉහළ යනවා. මෙතෙක් වෙන් ව තනිව උන් ගම්මාන නගර වෙනුවට ලොකු කලාපයක් යාවෙන විශ්ව ගම්මානයක් හැදෙනව. මෙතෙක් බලය පෙන්නන්න කළ යුද්ද ආයෙ කළොත් මේ යුටෝපියාව කඩා වැටෙන නිසා ඒ ඒ රටවල පාලකයින් සහ ධනවතුන් සාකච්චාවෙන් එකගතාවෙන් සහ සහයෝගයෙන් ජීවත් වෙන්න පුරුදු වෙනව. ඒ සමග දිගුකාලිනව සාමය උදාවෙනව.

භාණ්ඩ නිශ්පාදනය සන්කීර්ණ වෙනව. එක කෙළවරක අමුද්‍රව්‍යයක් තව කෙළවරක අමුද්රව්‍යක් එක්ක තවත් තැනක මහ පරිමානෙට නිපදවා තවත් බොහෝ තැන්වල අගය එකතු කිරීම කර කලාපය පුරා බෙදා හැරෙනවා. ඒ මත සප්ලයි චේන් නෙට්වර්ක් එකක් හැදෙනව. රුධිර ධමනි වගෙ දිවෙන නාවික මාර්ග හැදෙනව ඒවට රුධිර නාළීකා වගෙ සෙට් වෙන ගොඩබිම් ප්‍රවාහනය දියුණූවෙනව.

මිනිස්සු යුටෝපියාවක ජීවත් වෙන්න ගන්නව කවදාවත් කඩා වැටේ කියල නොහිතන.

හැබැයි ප්‍රශ්න තියෙනව. වෙල්ත් ඩිස්ට්‍රිබියුශන්. අති විශාල ධනයක් තැන් තැන්වල ඒකරාහි වෙනව, එතකොට සාමාන්‍ය මිනිහගෙ ජීවිතේ අමාරු වෙනව. ක්ලොක්වර්ක් වගෙ මේ සිස්ටම් එක දුවන්න උන්ට ලොකු බරක් දරන්න වෙනව. පීඩනයක් නිර්මාණය වෙනව. වාණිජ පද්දතිය සක්‍රිය වෙන්න වෙනන් ආර්තිකය සන්කීර්ණ වෙනව. ස්තාවරත්වය සාමය සහ සන්වර්ධනය එක්කම ජ්නගහනය වැඩිවෙනව. ඒ මිනිසුන්ට ස්පයන්න වැඩියෙන් දේවල් ඕනෙ වෙනව. භූමිය අධික ලෙස ගොවිතැනට යොදල ආහර හිගයන් එනව, ජලය හිග වෙනව. මහජනයා ලොකු මට්ටමින් එකිනෙක අතර අන්තර් සබන්ද පවත්වන වෙළදාමෙන් දුර තැන් පවා ඉක්මනින් සම්බන්ද වෙන මේ ලොකෙ වසන්ගත‍යක් ආවම විශාල බලපැමක් කරනව මොකද පැතිරීමේ සන්ගුණකය වැඩියි. කනෙක්ටඩ් ලෝකයක්. පැන්ඩෙමික තත්වයක්.

ඒ සමගම සියල්ල කණපිට හැරෙනව. ඉතාම කෙටි කාලෙකින්. දශක කිපෙකින්. ආර්තිකයේ සියුම් ස්වභාවය එන්න එන්න ම වැඩි ව්වුණාම ඉතා කුඩා වෙනසක් වත් එයට දරාගන්න අමරුයි. හිතන්න කිසියම් නිශ්පාදනයක් කරනන් නගර 10 ක අමුද්‍රව්‍ය ඕනෙනම් නගර 5 ක ශ්‍රම බලකා ඔනෙනම් ඒ නිශ්පාදනය කෙරෙන්න ස්තාන 15 ක් සාමයෙන් සමෲද්දිමත් ව තියෙන්න ඔනෙ ඒ ස්තාන 15 අතර සියලු ගමන් මාර්ග සුරක්ශිතව සක්‍රියව තියෙන්න ඕනෙ. මේවයෙ පොඩි හරි වෙනසක් වුනොත් ඒ නිශ්පාදන ඇනහිටිනව. එක නිශ්පාදනයක් තව එකකට බලපානව. මේ සමග සප්ලයි චේන් අර්බුද හටගන්නව. ඒ එක්කම ආර්තිකයට අවිනිශ්චිතබවක් ඇතුලු වෙනව. නිදහස් ආර්තිකයේ අර්බුදය එනම් ආර්තිකයට ආයෝජනය නොකර ඉන්නත් තියෙන නිදහස ඉස්මතු වෙනව. මිනිස්සු මේ අවිචාරමත් කාලෙ ගෙවෙනකම් වස්තුව හන්ගනව. වෙල්ත් එක මුට්ටිකාසි වෙනව. ආර්තිකයන් බිද වැටෙනව.

කලාපිය හෝ ලෝක කාළගුණ විපර්‍යාස ඇතිවෙනව. කෲශිකර්මය බිද වැටෙනවා බොහෝ තැන්වල. සමාජයෙ කෙමෙන් වර්ධනය වෙන ෆෝල්ට් ලයින් දිගේ ඝට්ටන ඇතිවෙනව. මිනිස්සු තමන්ගෙම නගර කොල්ලකනව ධනවතුන්ගේ බලවතුන්ගෙ නිවාස කොල්ල කාලා ඒව බිමටම පුලුස්සා දමනවා.

විශාල මනුශය් සන්ක්‍රමණ ඇතිවෙනවා. යුටෝපියාව කඩා වැටෙනකොට එහි මුල්ම බලපෑම් එන්නෙ ප්‍රත්‍යන්ත පලාත් වලට. ප්‍රත්‍යන්ත වල යුද්ද ඇවිලෙනවා. ඒවයෙ ආර්තිකයන් සුන්නද්දුලි වෙනවා. ජීවත් වෙනන් අසීරු වෙනවා. මිනිස්සු මහා පරිමානෙන් කල්ලි ගැහිලා වඩාත් ධනවත් පෙදෙස් කරා බලහත්කාරෙන් සන්ක්‍රමණය වෙනවා. මේ එන මිනිස්සු ශිශ්ටාචාරෙ පස්ස පැත්ත. චින්තනයෙන් පසුගාමියි නොදියුනුයි. ඒත් උන් ජීවිතය සහ මරණය අතර සටනක ඉන්න නිසා ලොකු ඉලක්කම් වලින් අර කිව්ව දියුණු පළාත් වලට සන්ක්‍රමණය වෙනවා. මේ නිසාම ඒ පෙදෙස් වල බලය තීරණාත්මක ලෙස මේ මිනිසුන් අතට යනව. යුටෝපියාව ම්ලේච්චයින් අතට යනව.

ඒක ඉතින් ෆයිනල් මෝමන්ට් එක.

කීදෙනෙක් ඉන්නවද මේ වෙද්දි මට චෝදනා කරමින්. කීදෙනෙක් කියනවද මේ වෙද්දි මන් ඩූම්ස් ඩේ තියරි හදනවා කියල. කීදෙනෙක් කියනවද පිස්සුද බන් ඔහොම වෙන්නෙ නෑ කියල.

ඒත් ඔහොම වෙනව කියල නෙවි මන් කියන්නෙ. ඔහොම තමා වුනේ. ඔහොම තමා ඒක ඉවර වුණේ.

ලෝකඩ යුගයේ ශිශ්ටාචාරය හෙවත් බ්‍රොන්ස් ඒජ් සිවිලයිසේශන් කියල ලෝකය හදුන්වන අදින් වසර 4000 ක සිට 3200 ක් ඉස්සර වෙනකම් බටහිර ආසියාවෙ තිබ්බ ශිශ්ටාචාරය කඩා වැටුනෙ ඔහොම.

ඉතිහාසය විශ්ලේශණය කරන බොහො දෙනෙක් අද අපි ඉන්න ලෝක ශිශ්ටාචාරය එක්ක ලාක්ශණිකව ලොකු සමානකම් දකිනව මේ ලෝකඩ යුගයේ ශිශ්ටාචාරය තුල. යුරෝප මූලික ලොකයෙ ස්තාවර යුගයන් කියල කියන රෝමය, මොන්ගල් යුගය, ශු රොමාධිරාජ්‍ය, බ්‍ර්තාන්‍ය අධිරාජ්‍ය වගේ කාලවලට වඩා අද අපි ඉන්න තත්වෙට සමානකම් වැඩියි ලෝකඩ යුගයේ ශිශ්ටාචාරය තුල.

ලෝකඩ නිශ්පාදනය එක්ක නිර්මානය වන තාක්ශනික විප්ලවය මත තඹ සහ ටින් හාරන පතල් කර්මාන්තය ඒමත බිහිවන නව නිශ්පාදන, ඇෆ්ඝනිස්තානෙ බ්‍රිතාන්‍ය පමණ දුරවල් වලට ඇදුන සප්ලයි චේන්, මේව නිසා කනෙක්ට් වෙන ලෝකය එහි නිර්මාණය වන වාණිජ අධිරාජ්‍යය, වෙළදාම සහ භාන්ඩ/සේවා සැපයීමෙන් දියුනු වන සමාජෙ මැද පන්තිය. රජුන් ජනයා බලහත්කාරෙන් හසුරුවා කල දේවල් වෙනුවට ධනවතුන් සහ වෙලදුන් හා සෙසු මහජනයා එක්ව කල වඩාත් නිදහස් ආර්තික රාමුවක් පේන්න තියෙන්නෙ. ඒ මත ග්‍රීසිය තුර්කිය සුළු ආසියාව සහ ඊජිප්තුව අවට හැදෙන බලවත් ධනවත් එහෙත් සාමකාමි රාජධානි - මයිසිනියන්, සිප්‍රයිට්, හිටයිට්, ඊජිප්තු, ඇසිරියන් ආදී ලෙස. මෙයාල ඔක්කොම පාලනය කරන්නෙ අපෙ යු එන් එක වගේ හරිම හිතවත් පාලක පිරිසක් ඒ පාලකයින් යැපෙන්නෙ ධන කුවේරයින්ගෙන්, ටැක්ස් වලින්. අපෙ යු එන් එක හා පාලකයින් ලෝකෙ ධනය වෙනුවෙන් මලාට යුද්ද ඇතිවෙන්න නොදෙන්නා සේ මෙයාලත් යුද්ද වලකනවා. යුටෝපියාව හැදෙන්නෙ එහෙම.

සමහරවිට අපි මෙයාල ගැන දන්නව වැඩි ඇති. මොකද ඔවුන් ලේඛනය කලේ පිලිස්සු මැටි පුවරු වල. පිලිස්සු මැටි පුවරු වෙනත් ලේඛන ද්‍රව්‍ය වලට වඩා සුරක්ශිතව තියෙනව. ඒ නිසා වෙලදාම් කරපුව ඕඩර් දාපුව ඉන්වොයිස් එවපුව එකිනෙකාට යවාගත්ත හා යවාගන්න බැරි වූ ලියුම් අන්තිම අසාද්‍ය වෙලා අපිව බේරගනියෝ කියල යවාපු පනිවුඩ එහෙම සැහෙන්න හමුවෙලා තියෙනව. අකුරු කියව ගත්ත ගමන් ලොකු විස්තරයක් විවර වෙලා තියෙන්නෙ.

එය බිද වැටුනෙ අහවල් හේතුවටයි කියන්න බෑ. සප්ලයි චේන් බිද වැටීම එක්ක නිශ්පාදන ආර්තිකය හිරවෙන ආකාරය පේන්න තියෙනව. කොමද ද්න්නවද? භාන්ඩ හිගයන් ගැන සාක්ශි තියෙනව ඕඩර් රිපීට් කර කර ඉල්ලපු මැටි පුවරු තියෙනව, එවයි කියල හිතපු බාන්ඩ නොලැබීම ගැන ලියු ලියුන් තියෙනව. මේ වතාවෙ ආහාර එව්වෙ නැත්නම් අපි මැරෙයි කියල යැවු පනිවුඩ තියෙනව. මෝස්ට් ඉම්පෝටන්ට්ලි එහෙම ලියල ඒත් යවාගන්න බැරි වූ පනිවුඩ තියෙනව. ඒ කියන්නෙ යවනකම් වත් සර්වයිව් වී නෑ. ඒ නිසා ආර්තිකේ වැටෙන එක තමා මුලින්ම වුනා කියල හිතන්නෙ. ආයෝජන වෙනුවට සල්ලි මුට්ටිකාසි වෙලා සමහරු වළලලත් තියෙනව පස්සෙ හොද කාලෙක ගන්න හිතන්, ඒත් ඒ මිනිස්සුන්ට ඒව ගොඩ ගන්න වෙලා නෑ.

කලාපිය දේශගුණ අර්බුදයක සළකුණු තියෙනව. නියන් ජල හිගය සහ ෆැමින් වල සළකුනු කලාපෙ පුරාම තියෙනව. පැන්ඩෙමික වසන්ගත වල සළකුණු තියෙනව කනෙක්ටඩ් නිසා ඒක හැම තැනම ගියා කියල හිතන, බොහෝ නගර වාසින් තමන්ගෙම නගරෙ කොල්ල කෑව කියන්න සලකුනු තියෙනව.

ඔය කාරණා එක්ක මිනිස්සු පාරට බැහැල ධනය කොල්ල කන්න ඇති සල්ලි කාරයො රජුන් පලා යන්න ඇති. නගර ගිනි තිබ්බ කියන්නෙ නගර වැසියන් මයි. ඒක ඇවිල්ල පිස්සු හැදෙන මොහොතක්. යුටෝපියාවෙ සැපට උන්නු මිනිස්සුනෙ. උන්ට මල පනින්න ඇති. මේ තත්ව උත්සන්න වෙනකොට වඩාත් දුර බැහැර නොදියුණු පලාත් වලින් (යුරෝපා භුමියෙන්, මධ්‍යධරනි දූපත් වලින් එහෙම) ආපු සුවිසල් මිනිස් සන්ක්‍රමණ නිසා ඔවුන් එක්ක ඇතිවන යුද්ද සහ සාපේක්ශව නොදියුනු ඒ මිනිස්සු (සී පීපල් කියල හදුන්වන) මේවයෙ බලය ඇල්ලිම එක්ක කලාපය බිද වැටෙන්නෙ.

ශිශ්ටාචාරමය ලෙස උසස් තත්වයක් ආයෙ එන්නෙ සහස්‍රයකට පමන පසු.

නිකමට මේ මොහොත එක්ක සන්සන්දනය කර බලන්න. හරි දැන් ඔයාල ඩූම්ස් ඩේ කතා ටික තනියෙන් ලියා ගන්න.

ප.ලි. ෆේස්බුක් එකෙන් මට ආපු ප්‍රතිචාර එකක් පොඩි ක්ලැරිෆිකේශන් ටිකක් ලියන්න හිතුව, ඒ ප්‍රශ්න කිරීම් කල හැමට ස්තුතිය.

1. මේක අතීතෙ වෙච්ච ඉවෙන්ට් එකක්. ඒකම ආයෙ එහෙම්ම වෙනව කියල කියන්නෙ නෑ අපි දකීන්නෙ අපේ වගේ තරමක් නිදහස් එසේම ඉතා ෆ්‍රජයිල් ආර්තිකයක්. කනෙක්ටඩ් කලාපයක් සප්ලයි චේන් මත රදා පැවතුන ලෝකයක්. සිමිලරටීස් තියෙනව. වෙච්ච දේවල් වෙලා තියෙනව. මිනිස් ස්වභාවයන් නිසා අර වෙච්ච දේ වගෙ "නැඹුරුතාවන්" අපි ඉන්න කාලෙත් ඇතිවෙන්න පුලුවන්. හැබැයි ඉවෙන්ට්-වයිස් රිපීට් වීමක් අපි හෙව්වොත්, කිසිම දෙයක් මලාට එහෙම වෙන්නෙ නෑ. සමානකම් තියෙන්නෙ ස්ට්‍රක්චර් එකේ ඉතාම උඩ මට්ටමක පමනයි. ඊට පහලට ඩීටේල් වලින් අපි ඉන්න කාලෙයි ලෝකඩ යුගයයි අතර මහා වෙනස්කම් තියෙනවනෙ. අපි ඒක රිසෝල් කරගන්න හැටි අපිටම ආවේණිකයි සහ අපි විසින් ඩිෆයින් කරන්නෙ. ඉර්ණමක් වගෙ දැනටම ලියවිලා නෑ. ෆේමස් කියමනක් තියෙනව හිස්ට්‍රි ඩස් නොට් රිපීට් ඉට් ජස්ට් රයිම්ස් කියල.

2. අනික මේක මේ වෙලාවෙ යන කෝවිඩ් වසන්ගතෙ එ එක්ක පටල ගන්න එපා, මේ ගැටලු දිගුකාලිනයි. දශක හෝ සියවස් ගානක් තිස්සෙ යන කතා. ඒත් ශිශ්ටාචාර දෙකේ සමානකම් නිසා දිගුකාලිනව බොහො විට අපේ වයසෙනුත් එහාට වෙන්න ඉඩ තියෙන ෆේලියර් ගැන සමහරු කතාවෙනවා. කෝවිඩ් එකක් වෙච්ච දේවල් ඒ වල්නරබිලිටියට සාක්ශි සපයනව.

3. ඇත්තෙන්ම ඒ බොහො කතාවල බොහො දෙනෙක් නොදකින ක්‍රිටිකල් කාරනාවක් තමා චීනගෙ භූමිකාව. බ්‍රොන්ස් ඒජ් එකේ එහෙම එකෙක් ඉදල නෑ. මේ සිස්ටම් එක් කලප්ස් වීගෙන යනවනම් චීනගෙ භුමිකාව මොකක් වේද? එකාතකින් චින කියන්නෙ ආර්තිකේ ස්වාභාවිකව වැටිල වට්ටන්න පුලුවන් එකෙක් නෙවි උන්ගෙ ස්ටැට්ස් ඉදල කෲතිම එව්ව. අනික් අතින් චීන කියන්නෙ බලෙන් අල්ලගෙන ඉන්න එකෙක්, ස්වාභාවික බලයක් නෙවි. එක්කො ඔක්කොටම කලින් ඌ වැටෙනවා. ඉතින් මෙවැනිම දෙයක් වුණත් චීනා ගෙ භුමිකාව අනුව කලප්ස් නොවී වෙනත් අතරමැදි අවස්තාවලට මාරු වෙන්න පුලුවන්.

Sunday, September 26, 2021

අපි අපේ ශිශ්ටාචාරයේ උපරිමය පසුකර ගිහින් ද?

නගරයේ කළබල වීදි වල පේව්මන්ට් දිගේ වැඩියෙන්ම දකින්න ලැබෙන්නෙ ඌබර් ඊට්ස් බයිසිකල්. එව්ව පාරෙ පදිනව අඩුයි, පළල හින්දද කොහෙද. කෝවිඩ් රැල්ලත් එක්ක හේතු දෙකක් නිසා ඌබර් ඊට්ස් වැඩිවෙලා තියෙනව. එකක් තමා ඔඩ් ජොබ්ස් අඩුම වෙලා යාම. අනික තමා මිනිස්සු රෙස්ටෝරන්ට් වලට යන්න අකමැති වීම. කෝම වුණත් මේ ඌබර් ඊට්ස් පදින බර හරියක් ස්ටුඩන්ට්ස් ලා.

ඌබර් ඊට්ස් විතරක් නෙවි, ඌබර් ඩ්‍රයිවිනුත් සමාජෙට සැහෙන්න කා වැදිලා. ඒක කෝවිඩ් නිසා ටිකක් අඩුවෙලා. ඒත් මම දන්න පෙර ඔෆිස් වල යාලුවො ඉන්නව ජොබ් එකට අමතරෙන් ඌබර් එලවන. මේක හෙණම කූල් හොබි එකක් පාස්ටයිම් එකක්ම නෙවි. සම්මත ලයිෆ්ස්ටයිල් එකක පැය අටේ වැඩ මුරයෙන් පස්සෙ තමන්ගෙ පවුලෙ අය එක්ක කාලය ගෙවන්න හෝ තමන්ගෙ හොබි එකකට කාලය දෙන්න තමා ඉතින් කියන්නෙ. එතකොට කෙනෙක් අමතර පැය ගානක් ඌබර් එළවීම සළකන්න වෙන්නෙ 1888 චිකාගෝ වල පෙළපාලි ගිය කම්කරු ජනයාගෙ කණට ගහපු පාරක් වශයෙන්ද? අමතර වෙලාවෙ බිස්නස් හදන ඔන්‍ටප්‍රිනර් උන් ඉන්නව, අමතර වෙලාවෙ ක්‍රීඩා කරන උන් ඉන්නව මියුසික් කරන උන් ඉන්නව, හොබි වලින් හම්බු කරන උන් ඉන්නව ගේම් ස්ට්‍රීමින් කරන උන් ඉන්නව. ඒ ඔක්කොගෙම පොදු කතාව තමා එයාල කරන්නෙ තමන් ආසා දෙයක්. ඉපයීම සෙකන්ඩරි. ඒත් ට්‍රැෆික් එකේ වාහන එළවීම තෲප්තියක් කරග්ත් හෙනම රෙයා එකෙක් නොවෙන්න ඌබර් එකෙන් අනාගතෙ කල් පවතින ලොකු ව්‍යාපාරයක් ඔන්ප්‍රිනර් එකක් හැදෙන්නෙත් නෑ හොබි ආතල් එකක් තෲප්ත වන්නෙත් නෑ. ඌබර් එළවන්න මධ්‍යම පාන්තික මිනිස්සු පෙළඹීම සළකන්න වෙන එකම විදියනම් මධ්‍යම පාන්තික ජීවිතේට වයිට් කොලර් රස්සාව මදි වීම කියල තමයි.

අද මන් දකිනව ෆේස්බුක් එකේ සන්වාදයක දෙන්නෙක් ලියු කමෙන්ට් දෙකක්. මේ සන්වාදය මට දැන් හොයන්න බෑ, ඒ නිසා ඒ දෙන්නගෙන් අවසර ගන්නත් බෑ, ඒ නිසාම නම් දාන්නෙත් නෑ. මෙහෙම කමෙන්ට්දෙක ගන්න එක ඕකේ කියල හිතනව. මේ ඒ කමෙන්ට් දෙක.

"50-70 කාලෙ තම ඓන්න තිබ්බෙ. හොද ජොබකුයි හොද වාහනේකුයි තිබ්බ උන් රජ ආතල් එකක් ගත්තෙ ඒ කාලෙ"
"ඒ කාලෙ සපත්තු සේල්ස්මන් කෙනෙක්ටත් හොද ගෙයක් වාහනයක් ගන්න පුලුවන්කම තිබ්බ කියල කියන්නෙ"

මේ කතාව ජෙනරලයිස් කරගත්තොත් මෙයාල කියන්නෙ එයාලට ගෙවල් ගන්න බෑ වාහන ගන්න බෑ හෝ රජා වගේ ඉන්න ඕනෙ කියන එකට වඩා කාලයත් එක්ක ඔය මධ්‍යම පාන්තිකයක්ගෙ ජීවන අවකාශෙ සිහින් වෙලා ඉතුරුවෙලා තියෙන තරම ගැන කතාවක්. මේක සත්‍ය කතාවක්.

අසූව දශකයේ ඇමරිකාවෙ සමාජ ජීවිතය වෙනස් වූ ආකාරය ගැන කතාකරන්න බිද වැටුනු මධ්‍යම පාන්තික ජීවිත අළලා පටන්ගන්න කාටුන් සිරිස් එකක් තමා ද සිම්ප්සන්ස්. හෝමර් හෙවත් පවුලේ පියා බෝම පොඩි රස්සාවක් කරන්නෙ අම්ම ඉන්නෙ ගෙදර ළමයි තුනයි. මෙයාලට තමන්ගෙ ගෙයක් හා වාහනයක් තියෙනව. ඒත් මෙයාල ඉන්නෙ ම්ධ්‍යම පන්තියෙ පිට පොත්තෙ. අන්න ඒ මධ්‍යම පන්තියෙ පිට පොත්තෙ ඉන්න උන්ගෙ ජීවිත ගෙවෙන ආකාරය උන්ගෙ ගැටලු ගැන කතාවෙන්න තමා කතාව නිර්මාණය කරන්නෙ. ඒත් මොකක් හෝ හේතුවකට සිම්ප්සන්ස් ඉවෝල් වෙන්නෙ නෑ දැන් එපිසෝඩ් 32 ක් ගිහින් තාමත් යන්නෙ ඒ කතාවමයි (සිම්සන් නිතර බලන්නෙක් නොවෙන නිසා ඒක එහෙම වෙන්න කතාවෙ පැහැදිලි කිරීමක් තියෙද දන්නෙ නෑ, ඒත් ඒක මට අදාල නෑ). ඉතින් 2021 අපි මේ බලන්නෙ 1989 මධ්‍යම පන්තියෙ වාටියෙ උන්නු පවුලේ කතාව.

මාර සීන් එක කියන්නෙ ඒ පවුල අද ඇමරිකාවෙ ඉන්න හොද මධ්‍යමපාන්තික පවුලක ස්ටේටස් එකේ ඉන්නෙ. සිම්සන් පවුල එතරම් වැඩි පඩියක් නොවෙන එක ඉන්කම් එකකින් ගෙවපු ජීවිතේ ගෙවන්න අද වෙද්දි ඇමරිකන් මධ්‍යම පන්තියෙ දෙන්නම (ඒ වගෙ ජොබ්ස් වලින්) උපයලත් අමාරුයි. ඒ උපයන දෙන්නටත් අමතර රස්සා කරන්න වෙනවා. හෝමර් සිම්සන් අමතර රස්සා කරන්නෙ එදාවේලට හෙවත් එන්ඩ්ස් මීට් කරන්න නෙවි, ලමයෙක්ගෙ උවමනාවකට, හෝ මොකක් හෝ අකරතැබ්බයක් නිසා. ඒත් දැන් සෙකන්ඩ් ඉන්කම් එකත් අවශ්‍ය එදාවේලට.

මධ්‍යම පන්තියට ඔහොමනම් දරිද්‍රතා ඉරට පහළීන් ඉන්න අයට කෝම ඇද්ද? ලෝක සම්මුතියෙන් දරිද්‍රතාවය කියන එක මනින්නෙ රටේ ගෙදරදොර මධ්‍යස්ත ආදායමෙන් බාගෙට අඩු ආදායම් ලබන්නන් කියල. මේ දරිද්‍රතා ඉර ට පහළ ඉන්න ප්‍රතිශතය මහ ලොකුවට වෙනස් වෙලා නෑ. ඒත් ඒ ඉරට පහළින් ඉන්න මිනිහෙක් එදිනෙදා ජීවිතේට කරන්න තිබ්බ දේවල් ටික මහ ලොකුවට වෙනස් වෙලා තියෙනව මේ වෙනකොට. පෙරට වඩා බෙහෙවින් අසීරුයි, ඒ වගේම ඒ ආදායමෙන් ඔවුන්ට ලබාගතහැකි දේත් පෙරට වඩා සීමිතයි.

ඕකත් එක්ක නිර්මාණය වන සන්කිර්ණ අර්බුදයකට බොහො රටවල් ගිහින් තියෙන්නෙ. තව ඇමරිකන් කොමඩියක් ගමු, බිග් බෑන් තියරි. ඒ කතාවෙ අතිශයින්ම අභව්‍ය සිද්දිය දන්නවද? නිළියක් වෙන්න හිතන් මාසෙට ඩොලර් දෙසියක් ද කොහෙද ගෙවාගෙන පන්තිත් යන කෙල්ලෙක් වේටර් රස්සාවක් කරල එල් ඒ වල පැසඩීනා කියන අෆ්ලුවන්ට් නේබර්හුඩ් එකේ ස්ටුඩියෝ අපාට්මන්ට් එකක ජීවත් වීම. ඒක සාමාන්‍ය වේටර් රස්සාවක් කරන කෙනෙකුට මේ මොහොතෙ ඉම්පොසිබල්.

පෙර සදහන් කළ 50-70 කාලෙට ආපහු යාමේ සිහිනය බොහො දෙනෙකුට එන හේතුව මේකයි. ඇත්තෙන්ම 60 කියන්නෙ පළමු ලෝකෙට මාරම හොද දශකයක් වෙන්න ඕනෙ. ලෝක යුද්ද ඉවර වෙලා ලෝකය නැවත ඕඩර් එකකට සකස් වෙලා ආර්තිකයන් පිකප් කරගෙන ආවට ජීවන වියදන් අහස උසට නැගල නෑ. මිනිස්සුත් මාර ඇචිව්මන්ට් ගත්ත කාලයක්. කලාව ගත්තත් අලුත්ම මානයකට යනව. මානව චින්තනය තදින් වෙනස් වෙනව. අපි අතේ ඒ කාලෙට වඩා දැන් ගැජමැටික් තියෙනව තමා. ඒත් ඒක ජීවිතේ යහපත් බව ගැන මිම්මක් නෙවි. මේ ශිශ්ටාචාරය විනාස වුන දවසක අනාගත ශිශ්ටාචාරෙක ඉදන් මේ ගැන අධ්‍යනය කරන කෙනෙක් ඔයාගෙ ගේම්ස් වල ග්‍රැෆික් කොලිටිය මත නෙවි ශිශ්ටාචාරයේ උපරිමය හෙවත් සීනිත් එක නිර්ණයකරන්නෙ. හැටේ සිට මේ දක්ව අපෙ ප්‍රගතිය තරමක් ඉන්ද්‍රජාලික එකක්.

මේක වුණෙ එකොහොමද? අපි අර අතීතෙට යන කතාව ගත්තොත්, ඔය කතාව කියන කිසිවෙකුත් 60 දශකෙ ඉන්දියාවට චීනෙට කොරියාවට වියට්නාමෙට අප්‍රිකාවට යන්න මලාට හිතන්නෙ නෑ. ජපානෙටවත්. ඔය හැම තැනකම වගෙ එක එක ආකාර වල මානව ඛේදවාචක විසින් මහජනයා පාගාගෙන ජීවිත ඉතාම දුක්බර ලෙස ගෙවමින් තිබ්බෙ. ලන්කාව විතරක් ගත්තත් ඔය ආපහු යන සිහිනෙ තියෙන්නෙ කොළඹ එවකට ඉහළ යයි සම්මත සමාජෙට යාම. ගමක උන්නනම් ඔය කියන කාරෙකක් තියාගෙන ගෙයක් තියාගෙන ඉන්න සිහිනෙ සාර්තක කරගන්න පුලුවන් ඉතා සුලු පිරිසකට පමණයි. ඉතින් ලන්කාවෙ මොකද වුණේ කිව්වොත් නිදහස් අධ්‍යාපනය සහ ලෝකෙට විවර වීම නිසා ඒ දේවල් ගන්න බැරි අයත් ඒව ගන්න මට්ටමට ආව. සම්පත් සීමිතයි නෙ ඉතින් සමාජෙ බර පිරිසක් එම්පවර් වෙනව කියන්නෙ ඊට කලින් එම්පවර් වෙලා උන්නු අයගෙ පවර් එක පොඩ්ඩක් හෝ අඩුවීමක් වෙනව කියන එක. බැලන්ස් එකක්නෙ තියෙන්නෙ. ඒ වගේම ඉල්ලුම හා සැපයුම අතර බැලන්ස් එක නිසා ගොඩ දෙනෙක් මේ දේවලට ඉල්ලුම් කියනකොට ඒව ලබාගන්න යන වියදම ඉහළ යනව. ලෝක මට්ටමෙත් වුණේ ඕකමයි. අර කිව්ව ඉන්දියාව චීනෙ කොරියාව වියට්නාමෙ සහ තව විශාල ප්‍රමාණයක් රටවල් පිකප් වෙලා ආවම පෙරකී පරිදි සම්පත් බෙදීමෙ බැලන්ස් එකත් එක්ක ඒව සුලබව තිබ්බ පළමු ලෝකෙට ඒව අඩුවෙන් ලැබෙන්නෙ අනික ඉල්ලුම ඉහල යාම නිසා ඒ සම්පත් වලින් උවමනා සපයා ගන්න යන වියදම වැඩියි.

ඒකයි සිම්සන් පවුල හා බිග් බෑන් තියරියෙ පෙනිගෙ කතාව දැන් සමාජෙට ලබාගන්න බැරි අභව්‍ය එකක් වෙලා තියෙන්නෙ. පනහ හැටේ දශකය ගැන අපිට රොමෑන්ටික් තාලෙට හිතෙන්නෙ. දැන් අර ඌබර්ඊට්ස් බයිසිකල් පදින ස්ටුඩන්ට්ස් ලට අපි කියන්නෙ මොකද්ද? මහන්සිවෙලා ඌබර් ඊට්ස් කරලා ඉගෙන ගනිල්ලා ඊට පස්සෙ උඹලට හොද රස්සාවක් අරගෙන කාරෙකක් හේම අරගෙන කාර් ගෙවල් වල ලෝන් බේරන්නයි ස්ටුඩන්ට් ලෝන් තියෙන රටවල ඒව බේරන්නයි ඌබර් ටැක්සි දුවන්න පුලුවන් කියලද?

මේක ශිශ්ටාචාරයේ කඩා වැටීමක් ද ? ශිශ්ටාචාරය කියල මන් කියන්නෙ පුනරුදයෙන් පටන් ගෙන යටත්විජිතවාදය ඔස්සෙ ලෝකෙ පුරා ගිය යුරෝපා මූලික ශිශ්ටාචාරය, ඒක තමා ලෝකෙ බහුතරයක් රටවල් ෆොලෝ කරන්නෙ කැමත්තෙන් හෝ අකමැත්තෙන්. අපි මේ දකින්නෙ ඒකෙ අවසානයද?

මන් මෑත කාලෙ බලාපු ලස්සනම යු ටියුබ් සීරිස් එකක් පෝල් කූපර් ගේ ෆෝල් ඔෆ් සිවිලයිසේශන්ස්. පෝල් ඉතිහාස දත්ත විශ්ලේශනය සහ කතාව කීමට එහායින් දෙයක් කරනව. ලෝකෙ උපරිමයන්ට ළගා වෙලා විවිධ හේතු නිසා බිද වැටුණු ශිශ්ටාචාර බිද වැටෙන්න ආසන්න මොහොතෙ මිනිස්සු ලියු දේවල් කියු දේවල් වලින් අරගෙන ඉතාම හැගුම්බර නාට්‍යමය අවස්තාවක් හදනවා අපි ඒ ශිශ්ටාචාරෙ කෙනෙක් නම් මේ කඩාවැටීම කෝමද දැනුනෙ කියන එකට. පෝල් ගෙ ෆෝල් ඔෆ් සිවිලයිසේශන් එකේ කඩා වැටෙන ශිශ්ටාචාරවල අවසානෙ තිබ්බ ලාක්ශනික ස්වරූපයන් අපි ඉන්න මේ ශිශ්ටාචාරෙත් දැන් පේනව. කිසිම දෙයක් සදාකල් මෙහෙම පවතින්නෙ නෑ, මේකත් තව එක ශිශ්ටාචාරයක් පමණයි. ඉතිහාසෙ තිබ්බ දැවැන්ත ශිශ්ටාචාරත් ඒවයෙ සීනිත් එකේදි මෙහෙම තමයි ෆීල් වෙන්න ඇත්තෙ. ඒව කඩා වැටිල තියෙන්නෙ සුලු සිද්දි වලින්. ඒත් කඩා වැටෙන්න ගත්තාම නතර කරගන්න බෑ. අපි ඉන්නෙ එහෙම තැනකද?

නෙවිනම් අපි ඉන්නෙ පැරඩියම් ශිෆ්ට් එකක් ලග වෙනන් පුලුවන්. උදාහරනෙකට කාර්මිකරණය සෞඛ්‍ය අන්ශවල දියුනුව ආදිය නිසා ලෝකෙ - විශේශයෙන් යුරෝපෙ - ජනගහනය වැඩිවත්ම එවකට තිබ්බ සාම්ප්‍රදායික කෲශි උපක්‍රම වලින් වවල කන්න දෙන්න ඉඩම් ප්‍රමාණවත් නොවීම නිසා ලෝක යුද්ද ඇතිවුණා කියල කියනවනෙ. ඒත් හරිත විප්ලවය විසින් ගොවිබිමක අස්වැන්න විශාල ලෙස ඉහල දමන නව ප්‍රබේද හදනවත් එක්කම ඒ ගැටලුව අවසන් වෙලා යනවා. ආහාර සුරක්ශිතතාවය ගැන අපි තාම ඉන්නෙ හරිත විප්ලවය විසින් නිර්මාණය කළ ඒ අලුත් පැරඩියම් එකේ.

ඔය දෙකෙන් වෙන්නෙ මොන එකද කියල නිරවුල් නෑ. ඒත් පෙර කී කතා සියල්ලෙ තියෙන පණිවිඩේ මේ වෙද්දි සමහර ජිමික්ස් වලින් අපි ඉස්සරහින් ඉන්නව කියල අපිට හිතුනට අපි යන්නෙ අනිත් අතට කියන එක. සීනිත් එක පහුවෙලා. සීනිත් එක පැන්නම ශිශ්ටාචාරය ඉන්න උන්ට මල වනයක් වෙනව. ඒකෙ නඩත්තු බිල ගෙවාගන්න ඉන්න උන්ට අමාරු වෙනව. පැරඩයිම වෙනසක් නොකලොත් ඒක වැටෙන්නෙ ඒකෙම බරට. අපි ඉන්නෙ ඒ මොහොතෙ නෙවිද?